Делегациялар екі ел арасындағы қару-жарақ жарысы аясында шекараларды белгілеуге келісті
Тәжікстан мен Қырғызстан мемлекеттік шекараның 11,88 шақырымын бөлу туралы келісімге қол жеткізді, деп хабарлайды Sarbaz.kz тілшісі Sputnik-ке сілтеме жасап.
Жұмыс тобының маңызды екіжақты кеңесі 17-23 желтоқсан аралығында Тәжікстанның Соғды облысының Бустон қаласында өтті.
Үкіметтік делегациялардың кездесуі барысында екі ел арасындағы мемлекеттік шекараны делимитациялау және демаркациялау мәселелері талқыланды. Тараптар шекараның қалған учаскелерін бөлу жұмысын Қырғызстанда жоспарланған келесі кеңесте жалғастыруға келісті.
Тәжікстан мен Қырғызстанның жалпы шекарасы 970 км құрайды, бірақ бірнеше жүз шақырым шекара осыған дейін белгіленбеген күйінде белгісіз болып келді. Бұл жағдай КСРО ыдырағаннан кейін ушықты. Тараптар даулы учаскелердің кімге тиесілігін анықтауда қиындықтарға тап болып отыр. Шектеусіз аумақтар екі ел шекарашыларының да назарын аударып, жергілікті тұрғындар арасындағы қақтығыстардың белең алуына себеп болды.
Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы (ҰҚШҰ) даулы учаскелердегі жағдайды да мұқият қадағалайды. Соңғы жылдары екі елдің билігі бұл мәселені шешуге тырысып, белсенді келіссөздер жүргізуде. Қазіргі уақытта қос мемлекет тарапынан шекара сызығының 90 пайыздан астамы немесе шамамен 885 шақырымы нақтыланған. Тараптар бұл процесті жақын арада толығымен аяқтауға үміттеніп отыр.
Қару жарысы
Айта кету керек, соңғы қақтығыс 2022 жылдың қыркүйегінде ондаған адамның өмірін қиып, мыңдаған адам үйлерінен кетуге мәжбүр болды.
Табиғи ресурстардың сарқылуы, соның ішінде аз сумен қамтамасыз етілуі себепті ұзақ уақытқа созылған аумақтық даулар қырғыз бен тәжік қауіпсіздік күштері арасында қарулы қақтығыстар тудырды.
Қырғызстан мен Тәжікстан басшылары шекара бойында бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайту қажеттілігі туралы талқылаған кезде екі ел де әскери қимылдарды қайта бастауға дайындалып жатты. Түркия мен Беларусь Қырғызстанға қару-жарақ жеткізушілер қатарынан табылса, Америка Құрама Штаттары мен Иран Тәжікстанға қауіпсіздікті қамтамасыз етуге көмек көрсетті. Әр елдің әскери қуатты арттыруға қатысуға өзіндік себебі бар.
Түбі бір бауырлас ел болғандықтан, Түркия Қырғызстанға зор қолдау көрсетеді. 2021 жылдың соңында Бішкек өзінің қару-жарақ қорын түрік өндірісіндегі Bayraktar ТВ2 дрондарымен толықтыра бастады. Бұл қару Украина, Таулы Қарабақ және Сирия сияқты әртүрлі қақтығыс аймақтарында тиімділігін дәлелдеді. 2022 жылғы іс-қимыл кезінде Бішкек тәжік танкін жою үшін TB2-ні қолданды.
2023 жылдың басында Қырғызстан шенеуніктері елдің «Аксунгур» және ANKA модельдерін (саны белгісіз) сатып алып, түрік өндірісінің ұшқышсыз ұшу аппараттарының паркін кеңейткенін хабарлады. «Аксунгур» – салыстырмалы түрде ауыр бомба жүктемесін көтеруге немесе әуе барлауын жүргізуге қабілетті дрондар. Ал ANKA – ұзақ уақыт бойы әуеде қалықтауға қабілетті барлау аппараттары.
Сонымен қатар Бішкектің қорғаныс шығындары соңғы үш жылда айтарлықтай түрде өсті. Мәселен, Қырғызстан ҰҚКК мәліметтері бойынша 2021 жылы әскери шығындары 358 миллион долларды, 2022 жылы – 600 миллион долларды құрады, ал 2023 жылдың бірінші жартысында 448 миллион доллардан астам қаражат жұмсалды. Сонымен қатар елдің Қорғаныс министрлігі маусым айында жаңа Әскери доктринаның жобасын ұсынды.
2022 жылдың мамырында Иран Тәжікстанда ұшқышсыз ұшу аппараттарын шығаратын зауыт ашты. Бұл – Иранның шетелде іске қосқан алғашқы нысаны. Зауыт Аbabil-2 моделін шығарады. Ол – барлау, жауынгерлік немесе камикадзе дронының рөлін атқаруға қабілетті қарапайым ұшақ. Сол жылдың қазан айында украиналық журналистер «Тәжікстанда құрастырылған ұшқышсыз ұшақтарды Ресейге экспорттады, оларды Украинадағы азаматтық және әскери нысандарға қарсы қолданды» деп Душанбені айыптады.
Душанбедегі Америка елшілігінің мәліметі бойынша, 1991 жылы Кеңес Одағы ыдырағаннан бері Америка Құрама Штаттары Тәжікстанға 330 миллион доллардан аса қауіпсіздік көмегін көрсетті. 2023 жылдың басында АҚШ-тың Тәжікстандағы елшісі Джон М. Поммерсхайм Puma барлау дрондарын жеткізуді қамтитын 20 миллион долларлық жаңа американдық көмек пакетін жариялады. Сонымен қатар АҚШ Қорғаныс министрлігі тәжік қауіпсіздік күштерін кәсібилендіруге көмектесу үшін әскери тәжірибе алмасу бағдарламаларын жүргізді. Шілде айында Вирджиния Ұлттық гвардиясының сарбаздарының қатысуымен бірлескен маневрлер өтті.
Америка Құрама Штаттары үшін Тәжікстанмен ынтымақтасу аймақтық және тіпті жаһандық тұрақсыздықтың ошағы саналатын Ауғанстанды бақылауда ұстауға деген ұмтылысқа негізделген. Вашингтонның Душанбеге әскери көмегі қырғыздарға қарсы емес, негізінен Ауғанстанмен шекарасын қорғауға көмектесуге бағытталған.
Қырғызстан мен Тәжікстан да – ҰҚШҰ ұйымының мүшелері.
