АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ: ОТАНДЫ ҚОРҒАЙМЫН ДЕСЕҢ, ОТАРҒА БАР

Оны ұйымдастырған – Қарулы Күштеріміздің Құрлық әскерлері қолбасшылығы. Біздің басы-қасымызда бас қолбасшы генерал-майор Мереке Көшекбаевтың өзі де жүрді. Астанадан ұшаққа мінердің алдында біраз уақыт күту залында кідіргеніміз бар. Сол кезде осы кісі ортамыздан табылып, Отар жаққа орайластырылған сапардың мақсатын айтып берді. Көздегендері – Гвардейск гарнизонындағы әскери оқу-жаттығулар мен ондағы жалпы әскерилердің, әсіресе мерзімді қызметтегі сарбаздардың күнделікті тыныс-тіршілігін тікелей көзбен көрсету екен. Осы мақсатта тек Бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерін ғана емес, өткен жылдың соңғы айларында әскерге барған бірқатар сарбаздардың да ата-аналарын саяхат сапарына қосыпты. Өз басым, бұл бастамаға қатты қуандым. Арамыздан ата-аналарды көргенде көңілім тіпті көкке бір елі жетпегендей болды. Сондықтан болса керек, менің журналистік жұмысым да бас қаладан шықпай жатып-ақ басталып кетті. Әлгі ата-аналармен арадағы әңгімені әй, бір қыздырдым. Бес ата-анамен кезекпе-кезек жеке кездесіп, «сұрақ-жауап» айдарын ашып тасағаным бар. Бұл жайында төменде кеңірек жазылатын болады.  

Сонымен, біз күту залындамыз. Мұнда да әңгіме қызды. Оны қыздырған ҚР Қарулы Күштері Құрлық әскерлерінің бас қолбасшысы генерал-майор Мереке Мәтілұлы Көшекбаев пен ҚР Қарулы Күштері Құрлық әскерлерінің бас қолбасшысының орынбасары полковник Арынғали Құрманғалиұлы Акишев. Журналистер мен ата-аналар тарапынан қойылған сан сауалдарға екеуі де мемлекеттік тілде де, ресми тілде де өте салмақты жауап беріп отырды. Қысқасы, ашық форматтағы жүздесу іспетті болды. Әсіресе, бас қолбасшының бұл жағына аса ниетті екенін аңғардық. Үсті-үстіне қойылған сұрақтардың барлығына тұшымды жауап беруге тырысты. Өзін де, өзгені де шектеген жоқ. Тұла-бойында еркіндіктің желі есіп тұр. Сенімділіктің де қамалын мықтап соққан сияқты. Әскерге әбден сіңіскен маман ғой, қандай сұраққа болсын қайтарар жауабы дайын. Бұл жағдай бізге де оң әсерін тигізді. Саяхаттың сәтті жүзеге асатынына біз де сенімді болдық.

Сапардың «боладысы» мұнымен біткен жоқ. Күту залынан кейін ақырындап ұшаққа қарай аяңдадық. Қандай ұшақ дейсіз ғой? Еуропалық компания Airbus Military авиаконцернінен Қазақстан әскерінің қару-жарақ қатарына жеткізілген су жаңа  А400М ұшағы. Бұл ұшақ жуырда ғана арнайы жаттығу сынағынан өтіп, төл әскерімізде өз міндетін атқаруға кірісіп кеткен болатын. Сол алып әуе кемесін тек көріп қана қоймай, сонымен Астана-Алматы бағытында ұшып бару біздің маңдайымызға жазылған екен. Бұл да біздер үшін жағымды көріністің бірі болды.

Елордадан түн қатып ұшқандықтан түнгі Алматыны да көрдік. Ал ертесінде таң ата екі тікұшаққа отырған біздер Отарға қарай бағыт алдық. Ол жақтан Гвардейск гарнизонындағы әскерилер қарсы алды. Өздерімен бірге Астанадан келген ата-аналардың әскердегі перзенттерін де ала келіпті. Ең әсерлі сәт те осы кезде болды. Сарбаздардың ата-аналармен жүздесуі қай-қайсымыздың болсын жүрегімізді елжіретіп жібергені анық. Үсенбек Айнагүл Тыныштықбайқызы ұлы Аширали Нұрасыл Сапаралиұлымен, Кәміт Нұрбек перзенті Ерғали Нұрбекұлымен, Сараева Гүлдерай Қайырденқызы баласы Темірбеков Әлімжанмен, Шағуан Азатбек ұлы Бергенбек Азатбекұлымен және Тихомирова Вероника Александровна перзенті Кахан Анотолий Ивановичпен жүздесті. Осы ата-аналардың арасындағы Айнагүл Тыныштықбайқызы әншілікке бейім әскердегі ұлымен өзінің меншікті мерекесінде, яғни тура туған күнінде кездескені бізге керемет көріністі тарту етті. Сол жерде сарбаз анасына бір құшақ гүл сыйлады. Әскерилер тарапынан да жылы лебіз айтылып, сый-құрмет көрсетілді. Шынында да, бұл жағдай да бізді айрықша толқытқаны анық. Сондай-ақ, ақпарат құралдары өкілдерінің арасындағы нәзік жанды ханымдардың да қолына гүл шоқтары тиіп, көңілдері көтеріліп қалды.

Бұдан кейінгі сапарымыз Гвардиялық гарнизонның әскери бөлімдерінің базасына қарай бағыт алды. Алдымен жауынгерлер ұрыс қимылдарына жаттығатын оқу полигонына табан тіредік. Еліміздегі ең ірі полигондардың бірі саналатын бұл оқу-жаттығу алаңы әскерилерді нағыз ұрыс қимылымен шыңдайтын мектеп іспетті. Ендеше, онда өткен оқу-жаттығуларға жан-жақты тоқтала кетейік.

Кез келген қару түрін қатардағы жауынгерлер алдымен оның шығу тарихына, жалпы құрылысына, қолдану әдіс-тәсілдеріне әбден қаныққаннан кейін ғана қолына ұстап қолданатын болады. Оқу-жаттығу алаңында біз де осы үрдіспен қару-жарақ түрлеріне қатысты кеңірек мағлұмат алдық. Олардың қатарында 7,62 мм ПКМ, ПКТ Калашников пулеметтері, 30-мм АГС автоматты гранатомет, 2Б24 82 мм миномет, ТТХ 120 мм минометі 2Б11, 9-мм Макаров пистолеті, ТТХ 9 мм ПМ-Т (STREAMER), ТТХ 9 мм ПБ, ТТХ 9 мм АПС пистолеттері және 5,45 мм АК-74 М Калашников автоматы бар.

Оқу-жаттығу полигонының атыс және ұрыс қимылдарын жүргізу алаңдарында өткізілген жаттығулар барысын сонда арнайы бекітілген нұсқаушы әскерилер баяндап отырды. Сондай-ақ, біздің қасымыздан бір елі қалмай, көкейдегі сұрақтарымызға «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығы әскерлерінің қолбасшысы генерал-майор Ыбыраев Ержан Уәқасұлы  мен Гвардейск гарнизонының бастығы полковник Мейірманов Ержан Сайранұлы да жауап беріп жүрді. Сонымен бірге 8292 әскери бөлімінің сержанты Зиябеков Руслан Өскенбайұлының да бұл бағыттағы еңбегі айрықша болғандығын атап өткен жөн.

Сонымен, біз қару-жарақ түрлеріне жан-жақты қаныққаннан соң оның келесі сатысына қарай қадам бастық. Яғни, жауынгерлердің қатысуымен атыстан жаттығу сабақтары өтті. Онда алдымен АК 72 автоматы бойынша ату іс-қимылдарына куә болдық. Нұсқаушы әскерилер бізге бұл қару түрінің қалай қолданылатынын тәптіштеп тұрып түсіндіріп берді. Сарбаздарға да бірінші кезекте осындай түсіндірме жұмыстары жетік жүргізіледі екен. Атыс қаруының әр бөлшегін әбден білгеннен кейін ғана олар атудың әдіс-тәсілдерін меңгереді. Сондықтан болса керек, біз көрген жауынгерлер атыс қаруына аса жауапкершілікпен қарап, оны сәтті қолданып жатты. Ал, Астанадан ат арытып келген біздер де мұндай мүмкіншіліктен қалыс қалған жоқпыз. Атыс қаруына қатысты алғышарттарды орындап болған соң ақпарат құралдарының өкілдері мен ата-аналарға да автоматпен оқ атып көруіне мүмкіндік берілді. Олардың ішінде елордадан келген екі әке де бар. Әскердегі ұлдарымен бірге қатар қару ұстап тұрғанда біз сырттай сүйсіндік.

Осы орайда, АК 72 автоматына қатысты алғашқы түсіндіру жұмыстарынан бастап, оны толық қолданып болғанға дейінгі әскери әрекеттерді 40-шы әскери базаның командирі полковник Е.С.Мейірманов, подполковник Д.А.Жорғатаев (82796 әскери бөлімі) және подполковник Е.Айтымбетовтер (75263 әскери бөлімі) өз жауапкершілігіне алып, қол астындағы әскери қызметшілермен бірге шебер ұйымдастырып берді. Жалпы, бұлар мұндай жаттығуларға әбден дағдыланған ғой. Өз басыма олардың әскери іс-қимылдарынан бөлек, нұсқаулық бағыттағы түсіндіру жұмыстары қатты ұнады.  

Бұдан соң подполковник А.Б.Шайкеновтің (21450 әскери бөлімі) жетекшілігімен жүзеге асқан снайперлердің атыс жаттығуына да куә болдық. Сондай-ақ, басқа да қару түрлері бойынша мергендік өнердің әскердегі қыр-сырына қанықтық. ПКМ пулеметі мен мина атқыш гранатометтерді жауынгерлердің ұрыс қимылында қолданылуын да тамашаладық. БМП 2 жаяу ұрыс машинасының бақылап ату жаттығуларының да көрермені болдық. Артиллериялық есептоп жеке құрамдарының тактикалық мамандандырылған нормативтерінің орындалуын, 1 А атыс жаттығуын да көрдік. Т 72 жаяу әскери машинасының БМП 2 көліктерінің механик жүргізушілерінің жүргізу сабақтарымен де таныстық. Бұл бағытта Мотоатқыштар мектебінен гвардия капитаны Р.Ф.Валиев пен Танк мектебінен подполковник А.Тұяқбаев та жауапты міндеттер атқарғанын айта кеткен жөн.

Біз көрген бірінші кезеңде атыс қаруларының және жаяу әскери машиналарының шынайы ұрыс қимылдарында қалай қолданылатыны «тайға таңба басқандай» етіп көрсетілді. Сондықтан болса керек, біздің де бұл көріністерден алған әсеріміз айрықша. Әсіре айтқандық емес, әскерилердің біліктілігіне тәнті болдық.

Келесі аяңдаған жеріміз – Құрлық әскерлерінің Автодром оқу орталығы. Мұнда негізінен үш санатта көлік жүргізушілерін даярлайды екен. Біріншісі –Автодром. Яғни, КамАЗ, МТЛБ секілді көліктерді тізгіндейтіндерге арналған. Екіншісі – Танкодром. Т 72 танкінің қыр-сырын меңгеретіндерді осы жерден табасыз. Үшіншісі – Бронедром. БМП 2 көлігін жүргізуге машықтанатындар осы санатқа жатады. Автодром санатын таңдағандар осы оқу орталығында жоғарыда аталған көліктердің бүкіл қыр-сырын меңгерген соң, жүргізушілік куәлігін Халыққа қызмет көрсету орталығында арнайы сынақ тапсырғаннан кейін ғана алады екен. Осылайша, ертеңгі күні азаматтық қоғамда да осы бағытта жұмыс істей беретін техникалық мамандардың біріне айналады.  Құрлық әскерлерінің Автодром оқу орталығындағы әскери мамандардың айтуынша, куәлік алу әрекетіндегі әлгіндей сынақтан мұндағылардың түгелге жуығы сүрінбей өтеді екен. Себебі, оқу орталығында теориялық жағынан да, практикалық жағынан да жоғары деңгейде сабақтар өтеді. Мұндағы екінші және үшінші санаттар бойынша оқитындарға жүргізу куәлігі әскердің өз тәртібі мен сынақтары негізінде қолына тиеді.

Осы орайда айта кететін жайт, бүгінгі таңда біздегі бүкіл әскери құрылымдарда техникалық мамандарды даярлау ісіне ерекше ден қойылған. Тек көлік жүргізушілер ғана емес, басқа да сан түрлі техникалық маман иелерін даярлау ісі қалыпты жағдайға айналды. Бұл жағынан Гвардейск гарнизоны өз ісін өрге домалатып келеді екен. Тіпті, асхана мамандарын даярлауға да мықтап ден қойғандығына көз куә болдық. Әскери аспазшылар өздерінің кәнігі маман болып қалыптасқанын полигондағы дала асханасында бізге дәлелдеп те берді. Солардың өз қолымен жасалған тағам түрлерінен дәм таттық. Тәлімгерлерінің өз шәкірттеріне ас әзірлеу ісін қалай үйретіп жатқанын да көрдік. Арасында нан өнімдерін әзірлейтін наубайшылар тобы да бар екен. Олардың бізге ұсынған бөлке нанын «жеген де арманда, жемегенде арманда». Тіпті, бас қаламыз Астанадан да таба алмаспыз ондай нанды. Біздің бұл нанға деген айрықша аңсарымызды аңғарған болса керек, Құрлық әскерлері қолбасшылығының бас қолбасшы генерал-майор Мереке Көшекбаев көпшіліктің алдына әлгі наубайшыларды алып келіп, өзінің алғысын білдірді. Қысқасы, асхана ісіне әбден маманданып жүрген сарбаздар ертеңгі күні еліне барғанда да осыны кәсіп етері анық. Әскерде меңгерген мамандығы оларға әрдайым азық болады.

Оқу-жаттығу полигонынан кейін журналистер мен ата-аналар 21450 және 30212 әскери бөлімдерді жан-жақты аралап көруіне мүмкіндік алды. Алдымен сондағы асханаға табан тіредік. Кіреберіске сарбаздарға берілетін ас мәзірі тізіліп қойылған екен. Сондағы тағам түрлерін түгел үлкен асханадағы үстел үстінен де көрдік. Түскі асқа келген сарбаздардың содан дәм татып жатқан сәтін де тамашалай алдық. Дастархан берекелі. Асқазанға арқау болатын тағамның барлық түрі бар. Жеміс-жидекке дейін. Бір қараған адам, бұл жерді сарбаздар асханасы емес, қаладағы мейрамхана ма деп ойлап қалатыны анық. Басқаны білмедім, өз басым сондай ойға келдім.

Асханадан соң әскери бөлімдердегі Тренажер кешені мен Оқу орталығын да және мерзімді әскери қызметшілердің казармаларын да аралап көрдік. Маған Оқу орталығындағы білім беру базасы қатты ұнады. Негізінен техникалық мамандарды даярлауға арналғандықтан мұнда осыған қажетті көрнекіліктердің барлығы бар. Әскерге алғаш келген сарбаздардың сабақ алатын орны ғой. Теориялық біліммен осы жерде сусындайды. Біз барғанда сондай сабақтар да өтіп жатты. Көрдік, көзайым болдық. Жалпы алғанда жағдай жақсы.

Бұдан шығатын қорытынды, бүгінгі таңда Қарулы Күштердің еліміздегі қай құрылымы болсын мерзімді қызметтегі сарбаздарды тек Отан қорғау қызметіне ғана баулып қоймай, одан кейінгі азаматтық өмірде де өзіне қажет болатын мамандықтардың иесі болуға да даярлап келеді. Бұл әрине, бүгінгі әскердегі әдемі үрдіс. Жалпы алғанда әскерге баратын азаматтарға бүгінде көп жағдайлар жасалып жатыр ғой. Несиесі болса, әскерден келгенге дейін кейінге шегере тұрады. Әскерде көзге түскен сарбаздарға азаматтық парызын өтеп келген соң жоғары оқу орындарына тегін түсу мүмкіншілігі де қарастырылған. Мұның бәрі Отанды қорғауға ынталандыру жұмыстарының жанданғаны деп есептеуге әбден болады.

ТҮЙІН

Ал енді түйген түйінімді жеткізейін. Жасыратын несі бар, Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында Отардағы жағдай онша мәз болған жоқ. Өтпелі кезеңнің «өрті» бұл жақты да шарпыды. Сондықтан болса керек, сол кезеңде былайғы елдің тарапынан мұндағы әскери құрылымдарға теріс көзқарас қалыптасты. Соның салқыны бүгінгі таңға дейін тиіп жатыр. Отар десе, біраз ойланып қалатындар ортамызда әлі де бар. Солардың бірі мен болатынмын. Өйткені, 90-шы жылдары осы Отар елдімекенінде әскери борышты өтегендердің бірімін. Сол кездегі жағдайды өте жақсы білемін. Ал оны қазіргімен салыстыруға тіпті келмейді. Бүгінгісі бұрынғысын шаң қаптырып жатыр.

Мен бүгіндегі Гвардейск гарнизонынан қазақыланған Қазақ әскерін көрдім. Баһадүр бабаларымызға тән батылдықтың ұшқынын байқадым. Әскери жаттығуларда көрініс табатын қатаң тәртіп пен қатаң мінез былайғы адами қарым-қатынаста санаттан қалып бара жатыр екен. Мұны мерзімді әскери қызметшілердің еркін жүріп-тұруынан аңғардым. Тіпті, бас қолбасшының өзімен еркін әңгіме құрып жатқаны ел әскерінде еркіндіктің желі есе бастағандығының нышаны іспетті көрінді маған. Кеңес Одағы кезіндегі қызыл әскердің қысаң тәртібінен арылып жатыр екенбіз.

Қысқасы, Отарда оңды өзгерістер өте көп. Ендеше, ел жастарына айтарым, «Отанды қорғағың келсе, Отарға бар». Ол жерден нағыз «Отан қорғаушы» болып қайтасың.

Ерлібай Өзбекбайұлы,

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі