Майданға Қазақстаннан жалпы 1 миллион 200 мың адам аттанды
1941 жылы 22 маусымда фашистік Германия алдын ала жұмылдырылған және дайындалған күштермен алғашқы соққыға бар күшін салып, әскери қимылдарды бастады. Соның арқасында олар негізгі стратегиялық бағыттар бойынша 700-850 шақырымға тереңдей түсіп, ілгері жылжуға мүмкіндік алды. 1941 жылдың жазында кеңес-герман майданында басталған қарулы күрес орасан зор аумақты қамтыды – майдан шебі 3 мың шақырымнан асып, 800-900 шақырым тереңдікке дейін жетті. Sarbaz.kz сайты соғыстың ең басында еліміздің азаматтарын мобилизациялау жұмысы қалай жүргізілгені туралы айтып береді.
Қазақстан Ұлы Отан соғысына біртұтас елдің құрамында қатысып, әскери-стратегиялық маңызы бар адами және табиғи ресурстарға ие болды. 1939 жылғы халық санағы бойынша Қазақстан халқының саны 6,2 миллион адам болды. Қазақ КСР-ден 178 мың жас әскер қатарында болды. Соғыс жылдарында тағы 1 миллион 200 мың қазақстандық ерікті ретінде майданға аттанды.
Сонымен қатар өнеркәсіп пен құрылысқа 700 мыңнан астам адам жұмылдырылды, яғни республиканың әрбір төртінші тұрғыны майданға және қорғаныс өнеркәсібіне жіберілді.
Қазақстан территориясы Өзбекстан, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Түркіменстан Кеңес республикаларының аумақтарын қамтитын Орта Азия әскери округінің (ОАӘО) құрамында болды. 1929-1945 жылдары аудан әкімшілігі Ташкентте орналасты.
Орта Азия әскери округі жергілікті партия органдарының әскери бөлімдерімен, Қазақ КСР әскери комиссариаттарымен бірлесе отырып, кезек күттірмейтін мәселелерді шешті. Мәселен олар адам және материалдық ресурстарды жұмылдыру, әскери құрамаларды жасақтау, әскерлерді дайындау және өткізу, әскерге шақыру және халықтың әскери даярлығымен айналысты.
Майдандағы жағдайдың өзгеруіне байланысты 1941 жылы қарашада КСРО-ның Қорғаныс халық комиссариатының «Жауынгерлік округтердің жаңа аумақтық құрамы туралы» жарлығы шықты. Осылайша Қазақстан территориясы 4 әскери округке бөлінді: Сталинград, Орал, Оңтүстік Орал және Орта Азия.
Халықты Қарулы Күштерге жұмылдыру мен шақырудың айрықша рөлі әскери комиссариаттарға тиесілі болды. Қазақстан аумағында әскери бақылаудың орталық органы 14 облыстық және 152 округтік әскери комиссариаттарды біріктіретін Алматыдағы Қазақ Әскери комиссариаты болды.
Ауылдық жерлерде аудандық, ал қалаларда қалалық әскери комиссариаттар құрылды. Сонымен қатар жақын маңдағы бірнеше ауылдық және қалалық жерлерге қызмет көрсететін облыстық әскери комиссариаттар да болды. Облыстық военкоматтар ҚазССР және Солтүстік Кавказ әскери округі комиссариатына бағынды. Республика аумағында жаппай мобилизацияны жүзеге асыру үшін әскери комиссариаттарда 300 шақыру учаскесі құрылды, оларды ОАӘО штабы басқарды.
Тек 1941 жылы Қызыл Армия қатарына 550 мың қазақстандық жұмылдырылды, оның 11186-сы офицер, 35 мыңы кіші офицер болды.
