Соғысты жалғастыру үшін бірқатар фактор бар – саяси ерік-жігер, ресурс базасы және азаматтар
Қазақстан мен Түркия бейбіт келіссөздер алаңын ұсына алатын санаулы елдердің бірі, деп түсіндірді Ресей мен Украинаның екі жылдық әскери қақтығысының нәтижесі туралы Sarbaz.kz сайтына сұхбат берген қазақстандық саясаттанушы Аман Мамбеталиев.
Әрине, екі елдің азаматтары жалғасып жатқан жанжалдан шаршады. Алайда жалпы жүйенің шаршауы мен тозуына қарамастан, адамның табиғаты сондай – ол бәріне, тіпті соғысқа да үйренуге қабілетті. Әсіресе, біздің сұхбаттасушымыздың пікірінше, бұл Украинаның шығысында анық көрінеді. Себебі онда қалған азаматтар үнемі атыс болғанына қарамастан, соғыстан қираған қалаларда өмір сүруді жалғастыруда. Дәл осы адамдар – екі жылдық қақтығыстың негізгі құрбаны.
Бүгінгі таңда, өкінішке қарай, тараптардың ешқайсысы Украинаның шығысындағы бейбіт халықты қорғай алмайды, өйткені бұл аймақтағы майдан шебі өте мобильді және осы жақтағы көптеген елді мекендердің ішінен өтеді, – дейді Аман Мамбеталиев.
Соғыстың екі жылында екі мемлекет те өз экономикасын «әскери рельске» қоя алды.
Қарулы қақтығыс екі жыл ішінде саяси дағдарыстарға да әкелді. Солардың бірі - «Вагнер» тобының Мәскеуге жорығын айтуға болады.
Украинада да осындай жағдай байқалады. Қарулы қақтығыс кезінде саяси және әскери шешімдер тоғысып, стратегиялық мүдделер қақтығысы туындайды. Украиналық әріптестермен сөйлесе отырып, Украинада, әсіресе әскери басшылық, Батыстың қару-жарақпен байланысты әрекеттеріне риза емес деп айта аламын. Сәтті әрекет ету үшін әскери күштерге көп қаражат қажет. Сондықтан Президент Зеленский атынан ел басшылығы дағдарысты әскери басшылықтағы өзгерістер жолымен теңестіруге тырысуда, - деп атап өтті сарапшы.
Аман Мамбеталиев соңғы екі жылда Батыс елдері Украина армиясын қолдау бойынша көп жұмыс істеді деп санайды. Көмек бүгінгі күнге дейін де жалғасып келеді. Әрине, геосаяси жағдайдың өзгеруі, мысалы Израиль мен ХАМАС-тың қақтығысы логистикалық жеткізу дәліздеріне әсер етті. Алайда тұтастай алғанда қаржылық қолдау деңгейі орасан зор болып қала береді.
Толыққанды қақтығыс басталған сәттен бастап Батыс елдері Ресейге экономикалық қысым көрсетуге тырысып келеді. Осындай қысым құралдарының бірі – санкциялар. Олардың пакеті уақыт өткен сайын толықтырылып отырады, – дейді саясаттанушы.
Оның пікірінше, ұжымдық Батыс елдерінің қаржылық мүмкіндіктері тым жоғары бағаланып отыр, өйткені бүгінде бұл мемлекеттер өзін-өзі анықтаудың өткір кезеңін өтуде.
Бүгінде Батыс елдері Ресейде нақты қауіпті көріп отыр. Сонымен қатар олар бірқатар экономикалық және көші-қон мәселелерін шешуге мәжбүр. Сонымен қатар бұл блоктың ішінде де қайшылықтар бар. Бірақ, сөзсіз, Еуропа мен АҚШ елдері Украинаға көмек көрсетуді жалғастырады, өйткені бұл елдердің билігі Ресеймен тікелей қарулы қақтығысты қаламайды, - дейді саясаттанушы.
Соғыс басталғаннан кейінгі алғашқы айларда Стамбулдағы алаңда мәселені бейбіт жолмен шешуге талпыныстар болды. Украина тарапының басты талабы Ресей мойындамаған 1991 жылғы шекараларды қайтару болды. Кейінірек бейбіт келіссөздердің жаңа әрекеттері көпшілікке жария етілмеді. Сонымен қатар жаңа аумақтарды қосу арқылы Ресей елдің конституциялық жүйесін бұзатын қауіпті прецедент жасайды. Осылайша, қақтығыс жалғасуда.
Біздің сұхбаттасушы бейбіт келіссөздер үшін үшінші тараптың қатысуы маңызды деп санайды. Балама нұсқа ретінде, саясаттанушының пікірінше, Түркия немесе Қазақстан таңдалуы мүмкін. Егер Қазақстан келіссөздер жүргізу үшін алаң болып таңдалса, еліміздің дипломаттары мен әскери күштеріне орасан зор жұмыс күтіп тұр, өйткені траптардың бірі өз позицияларынан кетпейді.
Украина аумағындағы соғыс 10 жылға жуық созылып келе жатқанын есте ұстаған жөн. Бірақ оның белсенді кезеңі екі жыл бұрын басталды. Содан бері көп нәрсе өзгерді, бірақ ең бастысы – тараптардың алға қойған мақсаттарына жетуі. Осыған байланысты соғыстың тез аяқталуына сенудің қажеті жоқ. Сондықтан алдағы 3-4 ай шешуші болуы мүмкін. Оның қорытындысы бойынша соғысушы тараптардың қандай ресурстарға ие болатынын түсінуге болады, - дейді саясаттанушы.
Алайда біздің сұхбаттасушымыздың пікірінше, соғыс ертең аяқталса да, бұл екі жаққа да ауыр зардаптар әкеледі. Атап айтқанда, этникалық жақын халықтар арасындағы байланыс, мәдени және экономикалық байланыстар ондаған жылдар бойы үзіледі.
Соғыс нәтижесінде коммуникацияның үзілуінің мысалы ретінде Югославиядағы соғыс деп санауға болады. Онда соғыс аяқталғаннан кейін де қарулы қақтығыстар қаупі сақталады. Югославиядағы қақтығыс тез аяқталғанына қарамастан, мәдени және этникалық алшақтық бүгінгі күнге дейін сақталып келеді.
Біз бұған дейін Ресей мен Украина соғысының екі жылдығына орай сараптамалық материал жариялаған едік.
