Sarbaz.kz

24 ақпан Ресейдің Украинаға басқыншылықты бастағанына тура екі жыл болды. Осы уақыт ішінде тараптар қанша әскерінен айырылды? Қанша бейбіт тұрғын қаза болды? Украинаның қанша жері Ресейдің бақылауына өтті? Алдағы уақытта жағдай қалай болуы мүмкін? Сарапшылар не дейді? Толығырақ Sarbaz.kz порталында.

Екі жыл ішінде Украинада қанша бейбіт тұрғын қаза тапты?

БҰҰ-ның Адам құқықтары жөніндегі Кеңесінің 22 ақпан, бейсенбі күні Женевада ұсынылған баяндамасындағы мәліметтерге сәйкес, Ресей агрессиясының салдарынан Украинада кем дегенде 10 582 бейбіт тұрғын қаза тауып, 19 875 адам түрлі жарақат алған. Қаза тапқандардың 587-сі – балалар. Осы бейбіт тұрғындардың 4300-ге жуығы, яғни 40 пайызы, тек 2022 жылдың наурызында, яғни Ресей шапқыншылығынан кейінгі алғашқы апталарда көз жұмған.

«Құжатта Украинада құрбан болғандардың нақты саны айтарлықтай жоғары болуы мүмкін және соғыстың салдары көптеген ұрпақ бойы сезілетін болады»,- деп хабарлады DW агенттігі.

Құрбандардың көпшілігі Украинаның шығысында 

Құрбан болғандардың көпшілігі радиусы жоғары жарылғыш қарудан қаза тапқан. Украинаның шығыс аймақтарында көптеген бейбіт тұрғын көз жұмып, онда 59 медициналық және 236 білім беру мекемесі қирап, жүздеген адам зардап шеккен.

БҰҰ-ның басқа көздерінің дерегіне сәйкес, Украина халқының шамамен 40 пайызы, яғни 14,6 миллион адам гуманитарлық көмекке мұқтаж. 2,2 миллион украин азаматы соғыстан қашып, көрші мемлекеттерді паналаған. Біріккен Ұлттар Ұйымының дерегінше, Украинадағы ішкі қоныс аударушылар саны 3,5 миллион адамды құрайды.

Ресей қанша әскериінен айырылды?

ВВС агенттігі ашық дереккөздерінің негізінде «Медиазона» басылымы (Ресейде «иноагент» деп танылған) және еріктілер командасы 2022 жылдың ақпанынан бастап Украинада соғыста қаза тапқан 45 123 ресейлік әскеридің есімдерін анықтады. Олардың кем дегенде 6614-і Ресей әскері Авдеевка маңында және Донецк облысының көршілес аудандарында алға жылжыған кезеңде, яғни 2023 жылдың қазанынан 2024 жылдың ақпанына дейін қайтыс болған.

Некрологтарды талдау қорытындысы бойынша Авдеевкаға шабуыл жасау кезіндегі негізгі жүктеме әскер қатарын толықтырған Ресей колонияларының тұтқындарына, еріктілерге және жұмылдырылғандарға жүктелген.

ВВС агенттігінің дерегінше, 2023 жылы Ресейдің жалпы шығыны 27 906 адамды құраған. Бұл Украинаға басып кірудің бірінші жылындағы расталған шығындардан 57 пайызға көп (16 044 адам).

«Бұл – тек ашық деректер арқылы расталған шығындар. Біздің бағалауымыз бойынша Ресей тарапынан қаза тапқандардың нақты саны («Халық республикалары» деп аталатын аумақтардағы әскери қызметкерлерді есепке алмағанда) екі есе көп болуы мүмкін. Біз Ресейдің 70 елдімекеніндегі зираттардағы жағдайды жүйелі түрде зерттей отырып, осындай қорытындыға келдік», - деп хабарлады ВВС.

АҚШ барлау қызметінің мәліметінше, қазаннан желтоқсанға дейін Ресей армиясының Авдеевка – Новопавловка бағытындағы қайтымсыз шығындары қаза тапқандар мен жараланғандарды ескере отырып, шамамен 13 мың адамды құрады.

Жалпы, 2023 жылдың күзіндегі ресейлік шығын көрсеткіштері сол жылдың қысы мен көктемінде Угледар мен Бахмутқа шабуыл жасау кезіндегі шығыннан кейін екінші орында. Содан кейін шығындардың өсу қарқыны 2022 жылдың орташа көрсеткіштерінен екі есе көп болған.

2023 жылдың маусымынан қазанына дейін, яғни Украинаның қарсы шабуылы кезінде Ресей тарапы кем дегенде 413 офицерінен айырылған. Соның ішінде подполковник атағындағы 44 әскери қызметкер және Ресейдің 35-ші жалпы Армиясының штаб бастығы генерал-майор Сергей Горячев пен оңтүстік әскери округ командирінің орынбасары генерал-лейтенант Олег Цоков та бар.

Украинаға қарсы соғыстың Ресей аймақтарына әсері әртүрлі

ВВС мәліметінше, соғыс уақытында қаза тапқандардың абсолютті саны бойынша Краснодар өлкесі, Свердлов облысы, Башқұртстан және Челябі облысы көш бастап тұр. Атап айтқанда, Тыва (48,6 өлім), Бурятия (36,7), Ненец автономиялық округі (30), Алтай Республикасы (26,5) және Забайкалье өлкесі (26,2).

Санкт-Петербург (2,5) және Мәскеу (1) қалаларының тұрғындары үшін соғыста өлу ықтималдығы Тыва мен Бурятия тұрғындарына қарағанда 30-40 есе аз.

«Шығындардың көп бөлігі негізінен табиғи ресурстар тапшылығы бар кедей аймақтарға түседі», - деді ВВС, «Медиазона» және еріктілер ұсынған деректерді зерттеген Эксетер университетінің әлеуметтанушысы Алексей Бессуднов.

Ресей Украинаның қанша жерін басып алды?

Кейбір дереккөзге сүйенсек, соғыс басталғаннан бері Ресей Украинаның 80 мыңнан аса шаршы шақырым аумағын басып алды. Қырымды және 2014-2015 жылдары басып алынған Донбасстың бір бөлігін қосқанда Ресей Украина аумағының 125 мыңнан аса шаршы шақырым немесе шамамен 20% жеріне бақылау орнатты.

Жақында Ресей Қарулы күштері Украинаның Авдеевка қаласын бақылауға алды. Талай уақыттан бері Ресей қарулы күштеріне тойтарыс берген Украина әскері шегінуге мәжбүр болды.

«Ресей әскери күштері Авдеевка Кокс зауытын толық бақылауға алды. Бұл туралы дүйсенбіде Ресейдің Қорғаныс министрлігі мәлімдеді. Өткен сенбіге қараған түні әскери-теңіз күштерінің бастығы Александр Сырский хабарлағандай, украиналық бөлімшелер бірнеше айлық ресейлік шабуылдардан кейін қоршаудан құтылу үшін Авдеевкадан шықты», - делінген хабарламада.

Соғыс қашан аяқталуы мүмкін?

Сарапшылар Ресейдің Әскери-теңіз күштерінің армияның қажеттіліктерін қамтамасыз ету қабілетіне күмәнмен қарайды.

Ресей Украинамен соғыста танктердің орасан зор шығындары жағдайында, соған қарамастан, ескі машиналарды қолдана отырып, армияны тағы үш жыл бойы белгілі бір деңгейде броньды машиналармен қамтамасыз ете алады. Лондондағы халықаралық стратегиялық зерттеулер институтының (IISS) сарапшылары осындай қорытындыға келді.

Олардың есептеулері бойынша, Украинаға басып кіргеннен кейін Ресей үш мыңнан аса танкісінен айырылған. Бірақ Кеңес заманынан бері қоймаларда сақталған броньды машиналардың қорлары (шамамен төрт мың бірлік) есебінен ауыр жағдайдан шығады.

Британдық корольдік біріккен қорғаныс зерттеулер институтында (RUSI) Ресей 2026 жылға қарай Украинаны жеңуге сенеді деп санайды. Сонымен қатар Rusi сарапшылары Украинаның батыс серіктестері оған барлық қажетті көмекті берсе, Ресей әскери күштері табысқа жететініне күмән келтіреді.

«2026 жылдан кейін Путин армиясының жауынгерлік күші төмендейді. Өйткені елдің өнеркәсібі қатты әлсірейді», - деп болжайды Корольдік бірлескен қорғаныс ғылыми-зерттеу институтының мамандары.

Алайда «Третий сектор» аналитикалық орталығының директоры Андрей Золотарев сарапшылардың сөзіне сенім жоқ екенін айтады.

«Өкінішке қарай, тіпті жоғары деңгейдегі сарапшылар Ресейдің қаржылық әлеуеті мен экономикалық тұрақтылығын бағалауда қатты қателесті», - деді Андрей Золотарев «Голос Америки» агенттігіне берген сұхбатында.

Оның пікірінше, сарапшылардың болжамы Батыстың елеулі стратегиялық қателіктеріне әкеліп соқтырды.

«Ресей экономикасы қысқа мерзім ішінде батыстық санкцияларға байланысты құлдырайды деген үміт ақталмады», - деп қосты ол. «Сондықтан кез келген сараптамалық бағалауға мұқият қарау керек. Иә, соғыс даласында Ресей армиясы үш мыңға жуық танкісінен айырылды. Бірақ бұл негізінен консервациядағы ескі танктерді жаңғырту есебінен болса да, 90-ға жуық жауынгерлік машинаны іске қосып, шығынның орнын толтырды. Жалпы жағдайдың қалай боларын уақыт көрсетеді».

Oryx мәліметтері бойынша, Ресей Украинада ай сайын шамамен 150 танк жоғалтады.

IISS қорытындысына сәйкес, Украина Ресей шапқыншылығы басталғаннан бері броньды машиналардан үлкен шығынға ұшырады. Бірақ батыс елдерінің қару-жарақ жеткізуі Украинаға ресурстарын қалпына келтіруге зор көмек болып отыр.