Рамазан айы кезінде Таяу Шығыстағы соғыс тоқтатылуы мүмкін бе?

Рамазан айында Таяу Шығыстағы шиеленіс қалай болады? Соғыс уақытша тоқтауы мүмкін бе? Толығырақ Sarbaz.kz порталында.

Мұсылман қоғамы үшін 12 айдың сұлтаны, қасиетті Рамазан айы келіп жетсе де, Газадағы шиеленістің бәсеңдеген белгілері байқалмайды. Ал ХАМАС дүйсенбіде Рамазанның басталуын атап өту үшін бүкіл Ислам әлемін наразылық шерулеріне шақырды. Бұл туралы ВВС агенттігі хабарлады. 

Жақында қасиетті ай басталғанға дейін әскери қимылдар тоқтатылуы мүмкін делінген. Израиль мен ХАМАС Каирде делдалдар арқылы кепілге алынған тұтқындарды алмасу туралы келіссөздер жүргізген болатын.

Алайда өткен аптада келіссөздер нәтижесіз аяқталды. Дегенмен Египет дереккөздерінің хабарлауынша, делдалдар жексенбіде Израильмен келісімге келу үшін ХАМАС делегациясымен қайта кездескен.

Жұма күні АҚШ президенті Джо Байден ХАМАС пен Израильдің мәмілеге келуі «қиындау» деп мәлімдеді. Дегенмен оның жағдайдың жақсаратынына сенімі бар.

АҚШ-тың Израильдегі елшісі Джек Лью бұған дейін егер мәмілеге қол жеткізілмесе, АҚШ-тың стратегиясын, соның ішінде Израиль мен Сауд Арабиясы арасындағы бейбіт келісімді жүзеге асыру мүмкін болмайтынын айтқан.

«Әскери қимылдар кідірісі кезінде елдің солтүстігінде тыныштық орнау ықтималдығы бар. Сонымен қатар Сауд Арабиясымен қарым-қатынасты қалыпқа келтіру мүмкіндігі артады», - деді ол.

Мұсылмандар үшін Әл-Харам аш-Шариф, ал еврейлер үшін «Ғибадатхана тауы» деп аталатын Иерусалимнің ескі қаласындағы кешен Израиль билігінің бақылауында.

Жүздеген мың мұсылман Исламдағы Мекке мен Мединадан кейінгі үшінші қасиетті орын саналатын әл-Ақса мешітіне Рамазан айында дұға-тілек тілеу үшін арнайы кіруге тырысады. Ал әл-Ақса мешітінің жанында батыс қабырға, яһудилер үшін ең қасиетті дұға орны бар.

Израиль Иерусалимдегі қауіпсіздік шараларын күшейтуде. Мыңдаған полицей әл-Ақса мешітінде күн сайын ондаған мың дін жолындағы мұсылман барады деп күтілген ескі қалада орналастырылған.

«Рамазан биыл Палестина халқы үшін қиын кезеңге түсті. Олар қайғылы жағдайды, кісі өлтіруді, адамзатқа қарсы соғысты, геноцидті бастан кешіруде. Сондықтан Хеброн муниципалитетінде біз Рамазанды тек діни рәсімдермен атап өтуді шештік, барлық мерекелер мен көшелерді безендіруге тыйым салдық», - деді Иерусалимнің оңтүстігінен 30 шақырым жерде орналасқан Хеброн қаласының мэрі Абу Снейн.

ХАМАС палестиналықтарды қасиетті айда мешітке белсенді баруға шақырды, ал Израиль бұған бұл қозғалысты «Рамазан айында аймақта бүлік жасауға ұмтылыс» деп айыптады.

Сенбіде Израиль Орталық барлау басқармасының директоры Билл Бернс жұма күні Иорданиядағы Израиль Моссадының директоры Дэвид Барнеамен жасырын кездесіп, Газада кепілге алынған адамдарды босату туралы келісімге келу әрекеттерін талқылады деп хабарлады.

«ХАМАС Рамазан айында Газа секторының палестиналық тұрғындарының есебінен ауданды өртеуге тырысады», - деді Моссад Бернс пен Барнеяның кездесуі туралы мәлімдемесінде. «ХАМАС жеңілдіктер жасаудан бас тартып, мәмілеге қызығушылық танытпайтынын анық көрсетті».

Жұма күні ХАМАС әскери қанатының өкілі Әбу Обейда Рамазан айын «Әл-Ақса су тасқынының» өршуіне айналдыруға шақырды. ХАМАС 7 қазанда Израильге жасалған шабуылды осылай атады.

Жұма күні жеделхатта жарияланған бейне хабарламада Әбу Обейда Рамазанды «Жеңіс айы, жиһад айы» деп атап, бұл топ бүкіл әлемдегі мұсылмандардың намысын Газада қорғайтынын мәлімдеді.

«Біз халқымызды Әли мешітінде дұға ету үшін Иерусалимде шеруге шығуға, басқыншылықты тоқтатуға шақырамыз. Әл-Ақса мешіті бізге тиесілі», - деді ол.

Наурыз айының басында Катарда тұратын ХАМАС-тың саяси қанатының басшысы Исмаил Хания Таяу Шығыстағы исламшыл топтарды бірігуге, Рамазан айында Израильге қарсы шабуылдарды күшейтіп, «әл-Ақса мешітінен қоршауды алып тастау үшін ауқымды және халықаралық қозғалыс» жасауға шақырды.

Халықаралық қатынастар жөніндегі Еуропалық кеңестің қызметкері Хью Ловатт Рамазанның келуі бүкіл аймаққа қауіп төндіреді деп санайды.

Шектеулер мен арандатулар

Таяу Шығыста биылғы Рамазан айының қалай өтуі Газадағы оқиғаларға, сондай-ақ Израиль қойған шектеулерге байланысты.

Израильдің Ұлттық қауіпсіздік министрі Итамар Бен-Гвир израильдік мұсылман азаматтарының әл-Ақса мешітіне кіруіне қатаң шектеулер енгізуге шақырды. Бұл израильдік кепілге алынған адамдар Газада тұтқында болған кезде ХАМАС-тың «жеңісті тойлауына» жол бермеу үшін қажет деп мәлімдеді. Бен-Гвир премьер-министр Беньямин Нетаньяхуға Израиль халқының шамамен 18% құрайтын мұсылман қауымына мешітте дұға етуге тыйым салуды ұсынды.

Алайда Нетаньяху бұл жоспарды қабылдамады. Ол дін жолындағыларға Рамазанның бірінші аптасында мешітке бұрынғыдай баруға рұқсат етілетінін және қауіпсіздік жағдайы мен келу ережелері апта сайын бағаланып, қажет болған жағдайда қайта қаралатынын айтты.

Израиль әл-Ақсаға қанша адамға кіруге рұқсат беретіні әлі белгісіз. Бақылаушылардың пікірінше, мешітте намаз оқуға қатаң шектеулер қойылса, наразылық пен зорлық-зомбылықтың күшеюіне түрткі болады.  

1967 жылғы Таяу Шығыс соғысы кезінде Израиль Шығыс Иерусалимді, соның ішінде ескі қаланың осы бөлігін Иорданиядан басып алып, өз территориясына қосып алғаннан бері бұл жер палестиналықтардың күрес жүргізетін символына айналды.

2000 жылы сол кездегі Израиль оппозициясының жетекшісі Ариэль Шаронның қасиетті таудың басына сапары палестиналықтар «Интифада Әл-Ақса» деп атаған екінші Палестина көтерілісіне түрткі болды деп есептеледі.

Мұнда Израильдің қауіпсіздік күштері мен палестиналық мұсылмандар арасында, әсіресе Рамазан айында қақтығыстар жиі кездеседі.

Ескі қалада Израиль ұлтшылдарының шерулері болған сайын, сондай-ақ Израильдің оңшылдарының еврейлерге кешенге баруға, бірақ онда дұға етпеуге мүмкіндік беретін бұрыннан қалыптасқан ережелерді өзгертуге шақыруларына жауап ретінде шиеленіс күшейе түседі.

2021 жылдың мамырында Иерусалимдегі шиеленістің күшеюі әл-Ақсада зорлық-зомбылыққа ұласты. Осыдан кейін ХАМАС Иерусалимге зымырандар жіберді. Осыдан кейін Газадағы қысқа әскери операция және Израильдің еврей және араб тұрғындарының қақтығыстары болды.

Өткен жылы Рамазан еврейлердің Песах мейрамымен сәйкес келген болатын. Биылғы Рамазан айы еврейдің ешбір ірі мерекесімен сәйкес келмеді.