Бұл – Сирия басшысын тұтқындауға арналған алғашқы халықаралық ордер және Сирия режимінің химиялық қаруды қолдануы туралы алғашқы іс
Франция Сирия президенті Башар Асад пен оның ағасы Махер Асадты 2013 жылы бейбіт тұрғындарға қарсы химиялық қару қолданды деген айыппен қамауға алуға ордер берді, деп хабарлайды Sarbaz.kz тілшісі ВВС агенттігіне сілтеме жасап.
Сондай-ақ Сирия ғылыми-зерттеу орталығының (SSRC) директоры Гассам Аббас пен Сирияның Ұлттық қауіпсіздік және байланыс қызметінің басшысы Бассам Әл-Хассанды тұтқындауға ордерлер берілді.
2013 жылдың тамызында Сирияның Дума қаласында және мыңнан аса адамның өмірін қиған Шығыс Гута аймағында химиялық қаруды қолдану жағдайларын тергеуді 2021 жылдан бастап Париж сотының адамзатқа қарсы қылмыстарды қудалауға мамандандырылған арнайы бөлімі жүргізді.
Француз сотына ұжымдық талапты Сирияның БАҚ және сөз бостандығы орталығы (SCM), «Ашық қоғамның құқықтық бастамасы» адвокаттар қауымдастығы (OSJI) және Сириядағы адам құқықтарының бұзылуын құжаттайтын орган Сирия мұрағаты берген.
Бұл – Сирия басшысын тұтқындауға арналған алғашқы халықаралық ордер және Сирия режимінің химиялық қаруды қолдануы туралы алғашқы іс. Атап айтқанда, ақпарат зарин газы туралы болып отыр.
Құжатта Асад пен оның жақындары адамзатқа қарсы қылмыстар мен әскери қылмыстарға қатысқаны үшін кінәлі екендігі айтылған.
Сирия билігі 2011-2020 жылдардағы азаматтық соғыс кезінде тыйым салынған қару-жарақ түрлерін, соның ішінде химиялық заттарды қолдануды жоққа шығаруды жалғастыруда.
«Бұл – үлкен қадам. Тәуелсіз юрисдикция Сирия президентінің пәрменінсіз химиялық шабуыл жасау мүмкін еместігін, оның жауапкершілігінде екенін және сол үшін жауап беруі керек екенін мойындайды», - деді SCM президенті Мазен Дарвиш.
Шешім қабылдауда француз соты 2013 жылғы оқиғалардың куәгерлерінің айғақтарына, сондай-ақ әскери мамандар мен химик ғалымдардың қорытындыларына сүйенген.
Содан кейін әлем адамдардың, соның ішінде балалардың аузынан көбік аққан кадрларды алғаш рет көрген.
Біраз уақыттан кейін БҰҰ барлық белгілер бойынша Дума мен Гутада зарин қолданылғандығы туралы баяндама жасады.
Сол кезде, 2013 жылы Сирия химиялық қаруға тыйым салу ұйымына кіруге және жауынгерлік улы заттардың арсеналынан арылуға келіскен.
Алайда кейінгі жылдары Сирия әскері тарапынан оппозиция әскері мен бейбіт қалаларға химиялық қарумен тағы да бірқатар шабуылдар жасалды.
Бұл жағдайларды халықаралық соттардың бөлек қарастыра ма, жоқ па, ол жағы әзірге белгісіз.
Қазіргі мемлекет басшыларын қамауға алу туралы халықаралық ордерлер өте сирек кездеседі. Өйткені ел басшылары әдетте халықаралық иммунитетті пайдаланады.
Алайда Мемлекет басшысы Әскери қылмыстар, геноцид немесе адамзатқа қарсы қылмыстар жасады деп айыпталған кезде бұл ережеден ерекше жағдайлар бар.
2023 жылдың наурызында Халықаралық қылмыстық сот украиналық балаларды депортациялады деген айыппен Владимир Путинді тұтқындауға шешім қабылдады. Бұған дейін, 2009 жылдың наурызында сол Халықаралық қылмыстық сот Судан президенті Омар Әл-Баширді тұтқындауға ордер берді.
Сириядағы азаматтық соғыс жарты миллионнан аса адамның өмірін қиды. Сириялықтардың жартысы үйлерін тастап, ел ішінде қоныс аударуға мәжбүр болды. Көбісі Еуропаға қашып кетті.
