Sarbaz.kz

Көктемгі су тасқынынан Қазақстанның ондаған елдімекені су астында қалды. Кейбір дерекке сүйенсек, қарғын су жол-жөнекей күл-қоқысты, жануарлар өлексесі мен адамдардың мәйіттерін ағызып әкеткен. Бұл ретте тасқынға дайындық кезінде жіберілген негізгі қателікті айтып жүрген экологтар осы тақырыпқа қатысты Sarbaz.kz тілшісіне пікір білдірді.

«Бүгінгі таңда Қазақстанда барлығы 9 мыңға жуық қоқыс төгетін орын бар, олардың кейбірі рұқсат етілмеген. Олар жай ғана бақылаусыз жерге түсіріледі. Осыған байланысты еріген су өз жолындағы барлық қоқысты өзендер мен көлдерге апарады. Нәтижесінде балық пен ауыл шаруашылығы өнімдері улануы мүмкін», - деді «Біз таза ел үшін» экологиялық қозғалысының ұйымдастырушысы Шасалим Шағалимов.

Оның пікірінше, суды кезең-кезеңімен ағызу және өзен арналарын тереңдету туралы шешімдерді ертерек қабылдау қажет болған. Сонымен қатар су тасқынының ауқымына негізінен қаңтар мен ақпан айларында қар мен жаңбыр түрінде жауған жауын-шашын әсер еткен. Нәтижесінде еріген қар суы жерге сіңіп үлгермей, төменгі тұстарға қарай жинала берген.

«Су – өте құнды ресурс. Оған зиянды химиялық заттардың түсуінен басқа, біз құрғақшылыққа тап болуымыз мүмкін. Өйткені бұл суды жинай алмадық. Жер асты суларының резервуарлары толтырылмайды, нәтижесінде егіс науқаны токтан ажыратылады. Нан мен ет қымбаттауы мүмкін. Өйткені қалыпты шөп болмайды», - деп атап өтті Шасалим Шағалимов.

Бұған дейін Мемлекет басшысы еріген суды «халықтың қамы үшін» жұмсауды ұсынған болатын. Шасалим Шағалимов атап өткендей, мұны әрине, жасауға болады, бірақ ол үшін өзендер мен көлдерді, яғни осы суды жинауға болатын табиғи су қоймаларын тереңдету қажет еді. Уақытты жіберіп алғандықтан, енді суды жинау қиын көрінеді.

«Экология туралы айтатын болсақ, бәрінің басында үштік тұрғанын есте ұстаған жөн: суды бұру, суды тазарту және суды қайта пайдалану. Бұл үшін арнайы гидротехникалық құрылыстар пайдаланылады, олардың басым бөлігі біздің елімізде жөндеуді қажет етеді», - деді азаматтық белсенді, эколог Абай Ерекенов.

Оның айтуынша, мұндай су тасқыны құбылысы барлық жауапты тұлғаларға шұғыл әрекет етудің маңызды белгісі болып саналады. Егер шаралар уақтылы қабылданбаса, онда 2030 жылға қарай Қазақстан елеулі су дағдарысына тап болуы мүмкін.

Фото: ҚР ТЖМ

Сарапшы күзгі, қысқы және көктемгі құрғақшылық тұрақсыздықтың өсуін көрсетеді деп санайды. Ол бұл құбылыстарды баяу қайнай бастайтын кәстрөлдегі суық сумен салыстырды. Кәстрөл неғұрлым қызған сайын су қайнап болғанша тартыла бастайды. Табиғаттағы су тапшылығының көрнісі де шамамен солай.

«Өкінішке қарай, бүгінде су тасқыны қаупін болжауға және судың сапасын бағалауға мүмкіндік беретін су балансына дұрыс көзқарас жоқ. Су балансы жылдар бойы өлшенеді. Өзендер мен мұздықтарды зерттеу үстіртін жүргізілуде», - деді Абай Ерекенов.

Климаттың өзгеруі жөніндегі сарапшы Сабыр Асылбеков «Эль-Ниньо» деп аталатын климаттық процесте осындай ауқымды су тасқынының себептерін көреді. Қарапайым тілмен айтқанда, бұл Тынық мұхитындағы су бетінің жоғарғы қабатының температурасының өзгеруіне байланысты. Дәл осы құбылыс климаттың өзгеру себептеріне байланысты.

«Эль-Ниньоның белсенділік кезеңі шамамен 8 жылда бір рет болады. Бұл процесте барлық ауа ағындары өзгереді. Бұл жаздың ыстық, ал қыстың суық болуымен байланысты», - деді Сабыр Асылбеков.

Сарапшының сөзінше, барлық климаттық өзгерістер тез жүреді. Сонымен қатар ол ауқымды су тасқынын болжау үшін климатологтардың пікірін тыңдау маңызды деп санайды.